Podobnie jak u ludzi, psy także przechodzą przez różne etapy rozwoju. Każdy etap odpowiada innej czynności poznawczej, innego rodzaju adaptacji otoczenia i bodźców, a także przeważających działań poszczególnych zmysłów. W wychowaniu i szkoleniu psa bardzo istotna jest znajomość etapów rozwoju, gdyż w różnym wieku musimy brać pod uwagę czynniki wpływające na rozwój oraz ewentualne zachowania wynikające z owych etapów.
Często znajomość okresu występowania poszczególnych etapów rozwoju, a także wiedza o tym czym się objawiają i co dzieje się w danym etapie w głowie naszego czworonoga, pozwala nam odpowiedzieć sobie na pytania dlaczego psiak zachowuje się w określony sposób lub dlaczego jego zachowanie nagle się zmieniło. Jako trenerzy psów często przytaczamy tę wiedzę w trakcie konsultacji behawioralnych by łatwiej było przewodnikom zrozumieć co dzieje się w obecnej chwili w głowie ich pupila.
Rozróżnia się 8 etapów rozwoju psiaka:
- Etap prenatalny
- Etap neonatalny
- Etap przejściowy
- Etap pierwotnej socjalizacji
- Etap wtórnej socjalizacji
- Etap młodzieńczy
- Etap dorosłości
- Etap starości
Z pierwszymi trzema zazwyczaj nie mamy zbyt wiele styczności gdyż mają miejsce w hodowli jeszcze przy matce. Postaram się wspomnieć o nich króciutko.
Etap prenatalny – Etap ten ma miejsce jeszcze przed narodzeniem szczeniaka. Jest etapem w którym emocje matki mają wpływ na rozwój szczeniąt. Istotnym elementem tego etapu jest spokój i brak narażania przyszłej psiej mamy na negatywne bodźce pochodzące z otoczenia. Mowa tu o zapewnieniu komfortowych warunków nie tylko fizycznych, ale także psychicznych.
Etap neonatalny – okres od narodzin do 14 dnia życia. Jest to etap rozwoju zmysłów, głównie zapachu, ale także smaku. W tym okresie szczeniaczki jeszcze nie widzą, ale już świetnie zaczynają rozpoznawać zapach swojej mamy.
Etap przejściowy – Jest to etap w którym szczeniak otwiera oczka oraz kanały słuchowe. Zaczyna odbierać ze świata bodźce wizualne, dźwiękowe oraz zapachowe. Rozpoczyna się przyjmowanie różnych pozycji, pierwsze próby wstawania i kontaktu z rodzeństwem. To dobry okres na wprowadzanie pierwszych zabawek oraz różnorodnych dźwięków.
Jak wyżej wspomniałem powyższe okresy są to okresy związane z matką, więc odpowiednie prowadzenie zależne jest od hodowcy. Nasza robota zaczyna się dopiero w okresie pierwotnej socjalizacji.
Etap socjalizacji pierwotnej – w wielu artykułach, książkach a także w opinii hodowców, behawiorystów czy trenerów, jest nazywany najważniejszym etapem rozwoju psiaka. Po ukończeniu 3 tygodnia życia narządy zmysłów i układ nerwowy są gotowe do rozpoczęcia socjalizacji. Osobiście uważam że odpowiednie podejście przewodnika i staranne przeprowadzenie psiaka przez ten etap ma ogromny wpływ na zachowania naszego czworonoga w przyszłości. W tym okresie powinniśmy pokazać psiakowi jak najwięcej. Powinien dowiedzieć się o istnieniu innych ludzi, zwierząt o tym że świat bywa czasem odrobinę głośniejszy. Warto spacerować z psiakiem w różnych miejscach i uczyć go jak wygląda świat (tutaj warto zaznaczyć że bezpieczeństwo jest najważniejsze, pies jest w okresie szczepiennym także musimy bardzo uważać na to co zechce nam zjeść oraz ograniczyć bezpośredni kontakt z innymi psiakami). Psiak w tym okresie najlepiej przyjmuje istnienie innych bodźców, wzrasta jego ciekawość, uczy się otoczenia i powoli bada wszystko co znajduje się w jego zasięgu. Okres ten trwa do około 12 tyg życia i łatwo zauważyć kiedy następuje jego koniec, mianowicie psiak staje się odrobinę bardziej wycofany. Wokół socjalizacji i habituacji narosło wiele mitów, nie chcę w ten sposób narzucać, że „trzeba” w tym okresie pokazać psu wszystko. Jest to ważny okres, bo pies chłonie jak gąbka, ALE każdy pies jest inny, względem młodego psa musimy brać pod uwagę jego możliwości i na podstawie obserwacji rozszerzać jego horyzonty. W tym okresie dbamy o dobre doświadczenia naszych psów.
Więcej o socjalizacji i habituacji znajdziecie tutaj: https://www.passionblog.com.pl/psia-socjalizacja-i-habituacja/
Etap socjalizacji wtórnej – to długi ale także bardzo istotny etap rozwoju. W tym okresie psiaki raczej wolą unikać bodźców, jest to dla nas idealny moment do nauki mądrej rezygnacji i budowania relacji z przewodnikiem. To świetny czas by pokazać psiakowi że jesteśmy godni zaufania i warto podążać wskazaną przez nas BEZPIECZNĄ drogą. Psiaki w tym okresie zdecydowanie więcej eksplorują oraz stają się pewne siebie a ich ruchy są zdecydowanie bardziej skoordynowane.
Etap młodzieńczy – w tym czasie psy dojrzewają płciowo. Wzrasta zainteresowanie otoczeniem, w tym zainteresowanie innymi psami, co niejednokrotnie może być problematyczne dla nas opiekunów. Okres buntu bywa bardzo trudny, psy w tym okresie mogą być bardzo pobudliwe i szybko się frustrować. Psiaki bywają mało cierpliwe, mogą pojawić się problemy z agresją, często próbują przesunąć wcześniej postawione granice. Mogą pojawić się problemy z wyciszeniem psa. W zależności od rasy czy wielkości psa ten etap przypada na 6-18 miesiąc życia.
Etap dorosłości – To etap pełnego ukształtowania zarówno fizycznego jak i psychicznego. Okres w którym występuje ten etap jest bardzo różny zależnie od ras i przypada pomiędzy 1 a 2 rokiem życia.
Etap starości – to okres, w którym psiak nie jest już tak sprawny fizycznie a jego zmysły nie działają już tak dobrze jak wcześniej. Okres objawia się spadkiem formy fizycznej, mniejszej aktywności oraz zmniejszonej reakcji na bodźce, nawet te lubiane i znajome. Znów, w zależności od rasy, ale również od zdrowia psiaka ten etap może pojawić się w różnym wieku. Psy 10 letnie często bywają w świetnej formie, ale równie często są już u kresu swojego życia.
Jak wyżej wspomniałem warto wiedzieć mniej więcej w jakim etapie znajduje się nasz psiak. Pisząc o etapie dorosłości użyłem sformułowania, że psiak jest w pełni wykształcony fizycznie i psychicznie. Jednak w żadnym wypadku nie oznacza to, że nie jest podatny na naukę oraz zmianę zakorzenionych zachowań. Jednak tutaj najistotniejszym elementem jest praca przewodnika, czas i cierpliwość.
Łapa!!